آنچه باید درباره رشته مهندسی شیمی بدانیم [صفر تا ۱۰۰]

آنچه باید درباره رشته مهندسی شیمی بدانیم

در این مقاله قرار است به معرفی رشته مهندسی شیمی بپردازیم. مهندسی شیمی یکی از رشته‌های مهندسی است. متاسفانه شناخت محدودی از این رشته دانشگاهی وجود دارد و همین موضوع سبب شده که اشخاصی که به درس شیمی علاقه دارند، به دنبال انتخاب این رشته بروند. برای موفقیت در این رشته، بیشتر از اینکه لازم باشد در درس شیمی قوی باشید، باید پایه ریاضی بسیار محکمی داشته باشید. رشته مهندسی شیمی، بیشتر از اینکه به مسائل شیمی بپردازید، در خصوص تربیت مهندس است.

طبق تعریفی که از این رشته ارائه شده، مهندسی شیمی عبارت است از: فن و اصول استفاده و به کارگیری از علوم اصلی و پایه مانند ریاضی، فیزیک، زیست شناسی و شیمی جهت پیدا کردن فرایندهای شیمیایی و فیزیکی در واحدهای صنعتی.

این رشته یکی از رشته‌های مهندسی است که در صنایع گوناگون کاربرد دارد و با استفاده از آن می‌توان تغییرات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بر روی مواد اولیه و خام انجام داد و فرآورده‌های باارزش صنعتی تولید نمود. به صورت کلی، هدف این رشته، تربیت مهندسان ماهر برای اداره صنایع مختلف از جمله صنایع شیمیایی است. در ادامه به صورت کامل‌تر به معرفی رشته مهندسی شیمی خواهیم پرداخت.

مهمترین مهارت‌های مورد نیاز مهندسان شیمی

برای موفقیت به عنوان یک مهندس شیمی، شما به یکسری مهارت و توانمندی نیاز دارید که مهمترین آن‌ها مهارت در تحلیل و حل مسائل مهندسی، توانایی در حل مسائل ریاضی، شیمی و فیزیک، مهارت برنامه ریزی، سازماندهی و تصمیم گیری، توانایی مدیریت پروژه‌های بزرگ صنعتی، افراد و بودجه پروژه، مهارت‌های ارتباطی عالی و توانایی کار تیمی می‌باشند.

معرفی رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی

رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی مانند دیگر رشته‌های مهندسی، یک مدت زمان مشخص دارد. دانشجو در مدت ۸ ترم تحصیلی که برابر با ۴ سال است باید این رشته را سپری کند. تعداد واحدهای درسی این رشته ۱۴۲ واحد است. واحدهای درسی رشته مهندسی شیمی را دروس پایه، دروس عمومی، دروس اصلی و درس‌های تخصصی و اختیاری تشکیل می‌دهند. هر کدام از درس‌ها دارای واحدهای متفاوتی هستند که دانشجو باید در طی مدت ۴ سال آن‌ها را بگذراند. البته این نکته را به یاد داشته باشید که در برخی موارد شخص می‌تواند ۱۴۲ واحد درسی را در مدت زمانی بیشتر از ۴ سال بگذارند که آن به یکسری شرایط خاص مانند شرایط نظام وظیفه برای دانشجویان پسر وابسته است.

گرایشات مهندسی شیمی در دوره لیسانس

در رشته مهندسی شیمی، در دو سال اول مقطع کارشناسی، در اکثر دانشگاه‌ها، دانشجو نمی‌تواند گرایش تحصیلی خود را انتخاب کند. پس از گذشت دو سال و آشنایی با دروس رشته و با توجه به علایق خود، دانشجو می‌تواند در یکی از گرایش‌های این رشته ادامه تحصیل دهد.

رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی دارای هشت گرایش است که عبارتند از:

۱) صنایع غذایی

۲) صنایع شیمیایی معدنی

۳) صنایع پتروشیمی

۴) صنایع پلیمر

۵) صنایع پالایش

۶) صنایع گاز

۷) طراحی فرآیندهای صنایع نفت

۸) شیمیایی سلولزی

لازم به ذکر است که هر کدام از این هشت گرایش دارای تعدادی واحد تخصصی (۱۲ تا ۱۳ واحد) هستند که برای هر گرایش متفاوت است.

واحدهای درسی رشته مهندسی شیمی در دوره کارشناسی

همانطور که گفته شد، پذیرفته شدگان در رشته مهندسی شیمی، برای دریافت مدرک کارشناسی این رشته باید ۱۴۲ واحد درسی را سپری کنند. در جداول زیر واحدهای درسی مهندسی شیمی ذکر شده است.

همانطور که گرفته شد، گرایش‌های مختلف این رشته دروس تخصصی خود را دارند.

دروس تخصصی گرایش صنایع شیمیایی معدنی عبارتند از: مهندسی احتراق، صنایع شیمیایی معدنی، عملیات واحد صنعتی مکانیکی.

دروس تخصصی گرایش صنایع پتروشیمی، فرایندهای پتروشیمی، مقدمات و پالایش و مبانی و تکنولوژی پلیمر هستند.

دروس تخصصی گرایش صنایع گاز عبارتند از: انتقال و توزیع گاز، فرایند گاز و مهندسی احتراق.

دروس تخصصی گرایش صنایع غذایی عبارتند از: شیمی مواد غذایی، بیوشیمی مواد غذایی، میکروبیولوژی مواد غذایی، میکروبیولوژی عمومی، صنایع غذایی و تغذیه و بهداشت.

همچنین دروس تخصصی گرایش پالایش؛ مهندسی احتراق، مهندسی پالایش و فرایندهای پالایش می‌باشند.

دروس تخصصی گرایش طراحی فرایندهای صنایع نفت عبارتند از: فرایندهای پالایش نفت و گاز، طراحی برج و مبدل، تعیین مشخصات دستگاه‌ها، سیستم‌های اندازه گیری.

رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی ارشد

پس از اینکه شخص توانست در مقطع کارشناسی مهندسی شیمی فارغ التحصیل شود، می‌تواند به جای ورود به بازار کار، در مقطع کارشناسی ارشد ادامه تحصیل بدهد. دوره کارشناسی ارشد این رشته از ۳۲ واحد درسی تشکیل شده و مدت زمان مناسب برای گذراندن این دوره، ۴ نیمسال تحصیلی یا ۲ سال است. دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی شیمی در سه ترم اول باید مفاهیم تئوری را بیاموزند و در همین حین ۶ واحد پروژه کارشناسی ارشد را به اتمام برسانند.

مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی شیمی دارای ۱۵ گرایش مختلف است که عبارتند از: گرایش ترموسینتیک و کاتالیست، گرایش فرآیندهای جداسازی، گرایش طراحی فرآیند، گرایش مدل‌سازی یا شبیه‌سازی و کنترل، گرایش صنایع غذایی، گرایش صنایع شیمیایی معدنی، گرایش محیط زیست، گرایش صنایع پتروشیمی، گرایش فرآوری و انتقال گاز، گرایش مهندسی انرژی، گرایش زیست پزشکی، گرایش پلیمر، گرایش نانوفناوری و گرایش پدیده‌های انتقال.

مهندسی شیمی در مقطع دکترا

مقطع دکترای مهندسی شیمی از دو مرحله پژوهشی و آموزشی تشکیل می‌گردد. در مرحله‌ی آموزشی، دانشجو باید ۱۴ واحد را سپری کند. از طرفی شخصی باید با رساله یا پایان نامه دکترا، در کل ۳۶ واحد درسی را بگذراند. مقطع دکترای رشته مهندسی شیمی شامل ۵ گرایش است که گرایش نانو فناوری، گرایش پیشرفته، گرایش پدیده‌های انتقال، گرایش مهندسی بیوتکنولوژی و گرایش فرایندهای جداسازی می‌باشند.

مهمترین وظایف مهندس شیمی

پس از اتمام تحصیل و ورود به بازار کار، مهندسان شیمی با توجه به توانایی و مهارت‌هایی که در طول دوره تحصیل کسب کرده‌اند، وظایفی را بر عهده می‌گیرند. البته این نکته را باید در نظر داشت که با توجه به گستردگی بازار کار این رشته، وظایف مهندسین شیمی نیز بسیار گسترده است. از جمله‌ی مهمترین وظایف مهندس شیمی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• طراحی سیستم‌های فرایند تولید
• تولید ابزار کنترل فرایند.
• انجامات آزمایشات مختلف برای توسعه محصولات و خدمات در آزمایشگاه.
• بهینه کردن فرایند تولید از نظر کیفیت و کمیت
• طراحی دستگاه‌ها، سیستم‌ها و ابزارآلات مورد نیاز برای تولید قطعات و خدمات.
• ایجاد ابزارهای کنترل فرایند تولید
• انجام آزمایش و عیب یابی قطعات و محصولات تولید شده
• نظارت بر عملیات و فرایند تولید کارخانه
• برقراری و ارتباط با مهندسان، تیم خط تولید و دیگر اعضای کارخانه
• تهیه و نصب و تعویض تجهیزات و قطعات دستگاه‌های خط تولید.
• و …

اطلاعاتی درباره فرصت‌های شغلی و بازار کار مهندسی شیمی

گستردگی بازار کار و تنوع بالای فرصت‌های شغلی برای هر رشته‌ای یک مزیت کلیدی به شمار می‌آید. از آنجایی که رشته مهندسی شیمی با صنایع مختلف در ارتباط است؛ از بازار کار پررونقی برخوردار می‌باشد. طبق تحقیقات صورت گرفته، فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند در صنایع مربوط به داروسازی، صنایع پتروشیمی و نفت و گاز، صنایع تولید رنگ، صنایع نساجی، صنایع مواد خوراکی و غذایی، صنایع بازیافت فلزات، مراکز دانش بنیان، صنایع تصفیه آب و … مشغول به کار شوند.

در کل می‌توان ادعا کرد که فرصت‌های شغلی زیاد و مناسبی برای این رشته تحصیلی وجود دارد. البته داشتن دانش و مهارت کافی برای کسب مشاغل بهتر در رشته مهندسی شیمی از اهمیت بالایی برخوردار است.

آشنایی با مزیت‌ها و عیوب رشته مهندسی شیمی

بدون شک هر رشته و شغلی، یکسری و معایب و مزایای خاص خود را دارد. رشته مهندسی شیمی نیز از این امر مستثنی نیست. لذا بهتر است قبل از ورود به این رشته، با مزایا و معایب آن آشنا شده و با چشم باز برای انتخاب این رشته اقدام نمایید.

در خصوص مزایای مهندسی شیمی، لازم به ذکر است که بر خلاف اکثر رشته‌های مهندسی، این رشته در بین خانم‌ها نیز از محبوبیت بالایی برخوردار بوده و بازار کار آن به شکلی است که فارغ التحصیلان خانم نیز می‌توانند مشاغل خوبی را برای خود دست و پا کنند. علاوه بر این، بازار کار گسترده یکی دیگر از مزایای این رشته به حساب می‌آید. فارغ التحصیلان رشته مهندسی شیمی، می‌توانند در صنایع گوناگونی مشغول به کار شوند.

همچنین، گستردگی گرایشات این رشته در تمامی مقاطع نیز یکی دیگر از مزیت‌های کلیدی آن به شمار می‌آید. از طرفی، این رشته در کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا از محبوبیت بالایی برخوردار است. لذا شرایط برای مهاجرت و ادامه تحصیل دانشجویان این رشته در کشورهای پیشرفته نیز فراهم است که مزیت مهمی است.

یکی از مهمترین معایب این رشته مهندسی، پرخطر بودن آن است. مهندسان شیمی عموما در محیط‌های صنعتی و پرخطر فعالیت دارند. در نتیجه کوچکترین خطای احتمالی می‌تواند خسارات جانی و مالی زیادی را به همراه داشته باشد. از طرفی، فعالان در این رشته، بر خلاف اکثر رشته‌های مهندسی با مردم سروکار ندارند. مهندسان شیمی در صنایع مختلف مشغول به کار هستند اما ارتباط محدودی با جامعه دارند و شاید این یکی از مهمترین دلایل شناخته شده نبودن این رشته باشد. در کنار این موارد، دروس این رشته نیز دروس آسانی نیستند و دانشجو برای گذراندن واحدهای درسی باید تلاش زیادی بکند. همچنین جذاب نبودن محیط‌های کاری مرتبط با این رشته نیز یکی دیگر از معایب رشته مهندسی شیمی به حساب می‌آید.

نرم افزارهایی که مهندسان شیمی باید به آن مسلط باشد

برای اینکه مهندسان شیمی بتوانند در حوزه‌های مختلف فعالیت کرده و فرایندهای شیمیایی را شبیه سازی نمایند، به یکسری نرم افزار نیاز دارند. مهمترین نرم افزارهایی که مهندسان شیمی باید به آن‌ها مسلط باشند عبارتند از:

• نرم افزار متلب
• نرم افزار فلوئنت
• نرم افزار اسپین وان
• نرم افزار هایسیس

جمع بندی

در این مقاله از درس جت به معرفی رشته مهندسی شیمی پرداخته شد. مهندسی شیمی به معنی فن و اصول به کارگیری و استفاده از علوم اصلی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست برای یافتن فرایندهای فیزیکی و شیمیایی در صنایع مختلف و واحدهای صنعتی است.

رشته مهندسی شیمی در گرایشات گوناگونی ارائه شده و امکان فعالیت مهندسان این رشته در حوزه‌های مختلف فراهم است. فارغ التحصیلان مهندسی شیمی می‌توانند در صنایع مربوط به داروسازی، صنایع پتروشیمی و نفت و گاز، صنایع تولید رنگ، صنایع نساجی، صنایع مواد خوراکی و غذایی و … فعالیت داشته باشند.

مهندسان شیمی برای اینکه بتوانند در حوزه‌های مختلف فعالیت کرده و فرایندهای شیمیایی را شبیه سازی نمایند، به یکسری نرم افزار نیاز دارند که مهمترین آن‌ها نرم افزار متلب، نرم افزار فلوئنت، نرم افزار اسپین وان، نرم افزار هایسیس و … هستند.

بازار کار گسترده، درآمد نسبتا خوب، امکان مهاجرت به کشورهای پیشرفته و گستردگی گرایشات این رشته مهندسی از جمله‌ی مهمترین مزایای این رشته به حساب می‌آید. با تمامی این احوالات، مهندسی شیمی دارای معایبی نیز هست که مهمترین آن‌ها محیط کاری پرخطر، عدم تعامل با جامعه و دروس سخت و طاقت فرسا می‌باشند.