جامع ترین معنی شعر آفرینش همه تنبیه خداوند دل است فارسی نهم + ❤️ آرایه های ادبی ، قلمروها و معنی کلمات

سلام خدمت همه دانش آموزان و همراهان سایت درس جت. در این نوشته با معنی شعر آفرینش همه تنبیه خداوند دل است فارسی نهم همراه شما هستیم.

معنی شعر آفرینش همه تنبیه خداوند دل است فارسی نهم

شعر «آفرینش همه تنبیه خداوندِ دل است»:

درس اول

آفرینش همه تنبیه خداوندِ دل است

• شاعر: سعدی
• قالب شعر: قصیده
• آثار: بوستان، گلستان

بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار /خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

صبح زودی که شب و روزش یکسان است، بهترین کار این است که به صحرا برویم و از تماشای بهار، لذت ببریم.

قلمرو زبانی: بامداد: صبح زود / لیل: شب / نهار: روز / خوش: مسند / بود: فعل اسنادی / دامن صحرا: نهاد / دو جمله

قلمرو ادبی: لیل و نهار : تضاد / بهار و نهار : جناس / تناسب: بامداد، لیل و نهار – صحرا و بهار

قلمرو فکری: در صبح زود اوّل بهار که طول شب و روز آن یکسان است، رفتن به صحرا و تماشای گل‌های زیبای بهاری، لذّت بخش است.

آرایه ادبی:

لیل و نهار ←  متضاد

نهار و بهار ←  جناس

تفاوت نکند لیل و نهار ←  اشاره به مساوی بودن طول شب و روز در اول بهار

آفرینش همه تنبیه خداوند دل است/دل، ندارد که ندارد به خداوند اقرار

آفریده های خدا باعث آگاهی انسان می شود. هرکس خدا را قبول ندارد، دل و احساس ندارد.

قلمرو زبانی: آفرینش: آفریده‌های جهان / تنبیه: هوشیار کردن / خداوند دل: صاحب دل (انسان عارف) / دل در مصراع دوم: احساس و عاطفه / اقرار: اعتراف / آفرینش: مشتق / که در مصراع دوم به معنی کسی که، ضمیر مبهم است / همه: بدل

قلمرو ادبی: واج آرایی «د» / که و به: جناس / دل: مجازاً احساس و عاطفه / تکرار: خداوند / دل ندارد کنایه از آگاهی ندارد

قلمرو فکری:هدف کلی از تمام پدیده‌های آفرینش، آگاه کردن انسان‌های شناخته‌شده است و اگر کسی وجود خدا را رد کرده و به ایمان به او نخواهد پرداخت، او حس ذوق و احساسی نخواهد داشت.

آرایه ادبی:

واج آرای حرف «د»

که، به ←   جناس

این همه نقش عجب، بر در و دیوار وجود / هرکه فکرت نکند، نقش بود بر دیوار

این همه نقش های زیبا در دنیا وجود دارد، هرکس تفکر نکند مثل عکس روی دیوار، بی فایده است.

قلمرو زبانی: عجب: عجیب و شگفت‌انگیز / وجود: هستی / فکرت: فکر و اندیشه [«ت» اینجا ضمیر نیست و جزء کلمه است] / این همه نقش عجب: گروه اسمی است (این: صفت اشاره / همه: صفت مبهم / نقش: هسته / عجب: صفت بیانی)

قلمرو ادبی: در و دیوار: مراعات نظیر / دیوار وجود: اضافه تشبیهی / بر و در: جناس / تشبیه: آدمی بی‌فکر ھمانند نقاشی روی دیوار است وجه شبه بی‌احساس و فاقد شعور بودن است. / وجود (ھستی) به خانه‌ای تشبیه شده است که در و دیوار دارد، خانه که مشبه‌به است حذف شده است پس آرایه از نوع استعاره است.

قلمرو فکری:هر کسی که به تمام نقش‌ها و پدیده‌های شگفت‌انگیز هستی نظری نداشته باشد، همچون تصویری بی‌احساس و بی‌روح در دیوار است.

آرایه ادبی:

نقش بود بر دیوار ←  کنایه از بی فایده بود

در، دیوار ←  مراعات نظیر

در، بر  ←  جناس

دیوار وجود  ←  تشبیه «وجود به دیوار تشبیه شده «

کوه و دریا و درختان، همه در تسبیح اند/ نه همه مستمعی، فهم کند این اسرار

همۀ موجودات، خدا را ستایش می کنند اما همۀ شنونده ها اسرار خدا را درک نمی کنند.

قلمرو زبانی: تسبیح: نیایش کردن، خدا را به پاکی یاد کردن / مستمع: شنونده / فهم: درک / اسرار: جمع سِرّ، رازها / کوه، دریا و درختان: نهاد / این اسرار: مفعول

قلمرو ادبی: کوه و دریا و درختان: مراعات نظیر / بیت تلمیح دارد به آیه (یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْض) / تشخیص: کوه و دریا و درختان در تسبیح‌اند.

قلمرو فکری:تمام موجودات هستی در حال ابراز نیایش خداوند هستند، اما هر کسی نمی‌تواند این راز را درک کند.

آرایه ادبی:

کوه و دریا و درختان ←   مراعات نظیر

خبرت هست که مرغان سحر می گویند:/ آخر ای خفته، سر از خواب جهالت بردار؟

آیا خبر داری که مرغان سحر با آواز خواندنشان می گویند: ای بی خبر از خواب غفلت و نادانی بیدار شو؟

قلمرو زبانی: مرغان: پرندگان / خفته: غافل و بی‌خبر / جهالت: نادانی / «ت» در خبر، نهاد است / خفته: صفت جانشین اسم: ای انسان خفته. / «ت» در واژۀ «خبرت» نهاد است / هست: فعل غیراسنادی به معنای «داری»/ سر: مفعول / خواب جهالت: متمم

قلمرو ادبی: خواب، سحر و خفته: مراعات نظیر / سر و سحر: جناس / خواب جهالت: اضافه تشبیهی / سر از خواب برداشتن: کنایه از آگاهی و بیداری / تشخیص: سخن گفتن مرغان سحری

قلمرو فکری:آیا می‌دانی که پرندگان سحری در هنگام صبح پیامی منتقل می‌کنند؟: “ای انسان بی‌آگاه، از نادانی و ناسزا، بیرون بیا.”

آرایه ادبی:

مرغان سحر می گویند ←   تشخیص

مرغ سحر ←   قبلاً به خروس، مرغ سحر می گفتند

سر از خواب جهالت بردار ←   کنایه از آگاهی ، بیداری

خواب، سحر، خفته  ←   مراعات

تا کی آخر چو بنفشه، سر غفلت در پیش؟/حیف باشد که تو در خوابی و نرگس، بیدار

تا چه مدت می‌خواهی در بی‌خبری خود مانند گل بنفشه باقی بمانی؟ افسوس که در خواب غرق شده و گل نرگس در حال بیداری و انجام عبادت باشد.

قلمرو زبانی: حیف: افسوس، دریغ / «حیف» نقش مسند دارد. / «ی» در خوابی، به معنی «هستی» فعل اسنادی است.

قلمرو ادبی: بنفشه و نرگس: مراعات نظیر / چو بنفشه: تشبیه / در و سر: جناس / بنفشه در این بیت نماد غفلت و سر افکندگی / نرگس، نماد بینایی و آگاهی است / سر غفلت در پیش گرفتن: کنایه / تشخیص: بیدار بودن نرگس، نادان بودن بنفشه

قلمرو فکری:تا کی می‌خواهی در غفلت و نادانی مثل گل بنفشه باقی بمانی؟ می‌توانی آگاهی پیدا کنی، افسوس که تو بی‌خبر و غافل باشی و گل نرگس بیدار و آگاه باشد.

آرایه ادبی:

بنفشه ←  نماد انسان های بی خبر

نرگس  ←  نماد انسان های آگاه

سر، در ←  جناس

بنفشه، نرگس ←   مراعات نظیر

سر غفلت در پیش ←   کنایه از بی خبری

که تواند که دهد میوۀ الوان از چوب؟/ یا که داند که برآرد گل صد برگ از خار؟

چه فردی قادر به ایجاد میوه‌های رنگارنگ از چوب درخت می‌شود؟ چه کسی می‌تواند از میان خارها، گل صدبرگ به وجود آورد؟

قلمرو زبانی: الوان: جمع لون، رنگ‌ها / گل صد برگ: نوعی گل سرخ با گلبرگ‌های پُر پَر. / هر دو مصراع، استفهام انکاری است. / صد برگ: صفت مرکّب

قلمرو ادبی: چوب: مجازاً درخت / گل و خار: تضاد / پرسش انکاری: هر دو مصراع / مراعات نظیر: میوه، گل، خار

قلمرو فکری:تنها خداوند بزرگ قادر است از چوب درخت، میوه‌های پررنگ و از میان خارها، گل‌های زیبا و سرخ به وجود آورد.

آرایه ادبی:

گل، خار ←   متضاد

عقل، حیران شود از خوشۀ زرین عنب/فهم، عاجز شود از حُقۀ یاقوت انار

عقل با دیدن یک خوشۀ انگور، حیران می شود و فهم انسان با دیدن زیبایی انار، ناتوان می شود.

قلمرو زبانی: حیران: سرگردان / عنب: انگور / حقّه: ظرفی کوچک، که در آن جواهری نگهداری شود. / یاقوت: سنگی قیمتی به رنگ‌های سرخ، زرد و کبود / خوشۀ زرین عنب: خوشۀ زرین: ترکیب وصفی / خوشۀ عنب: ترکیب اضافی

قلمرو ادبی: حیران شدن عقل و عاجز بودن فهم: تشخیص / عنب و انار: مراعات نظیر / حقّهٔ یاقوت انار: اضافه تشبیهی (دانه‌های انار به کیسه‌ای پر از یاقوت تشبیه شده است.)

قلمرو فکری: عقل، در مقابل زیبایی خوشه‌های طلایی انگور، مبهوت می‌شود و فهم، در برابر درک زیبایی و ظرافت دانه‌های انار، که چون یاقوتی سرخ و ارزشمند درخشان است، ناتوان می‌گردد.

آرایه ادبی:

عقل ، حیران شود و فهم، عاجز شود ←   تشخیص

عنب، انار  ←  مراعات نظیر

حقۀ یاقوت انار ←  تشبیه) انار به جعبه ای از جواهر تشبیه شده است)

پاک و بی عیب، خدایی که به تقدیر عزیز/ماه و خورشید، مسخر کند و لیل و نهار

خدای پاک و بی عیبی که با تقدیر خود، ماه و خورشید و شب و روز را به فرمان ما درآورد.

قلمرو زبانی: تقدیر: سرنوشت، فرمان خدا / مسخّر: رام و مطیع

قلمرو ادبی: لیل و نهار: تضاد / ماه و خورشید: مراعات نظیر / تلمیح به «و سخر لکم الشمس و القمر»

قلمرو فکری:خدای پاک و بی‌عیب، با فرمان خود، تمام پدیده‌ها و موجودات (از جمله ماه و خورشید و شب و روز) را به اطاعت خود درآورده است.

آرایه ادبی:

ماه و خورشید ← مراعات نظیر

لیل و نهار ←  متضاد

تا قیامت سخن اندر کرم و رحمت او /همه گویند و یکی گفته نیاید ز هزار

تا قیامت همه در مورد بخشش و مهربانی خدا می گویند اما یکی هم از هزار تا گفته نشده است.

قلمرو زبانی: کرم: بخشش، بزرگواری / رحمت: مهربانی / «تا» حرف اضافه است و قیامت، متمّم. / کرم و رحمت او: متمم/ گفته نیاید: فعل

قلمرو ادبی: تضاد: یکی در معنی اندک و ھزار در معنی بسیار /

قلمرو فکری:اگر همه افراد تا روز قیامت در مورد بخشش و لطف خداوند بحث کنند، باز هم یکی از بی‌شمار نعمت‌ها و رحمت‌های الهی به طور کامل بیان نمی‌شود.

نعمتت بار خدایا، ز عدد بیرون است/ شکر اِنعام تو هرگز نکند شکر گزار

خدایا نعمت های تو قابل شمارش نیست، هیچ شکرگزاری نمی تواند نعمت های تو را شکر کند.

قلمرو زبانی: اِنعام: بخشش، نعمت دادن / اَنعام: چهارپایان / بار: آفریننده، خالق، نیکوکار / «ت» در نعمتت: مضاف الیه / هرگز: قید منفی

قلمرو ادبی: نعمت، شکر، انعام، و شکرگزار: مراعات نظیر / ز عدد بیرون بودن: کنایه از بی‌شمار بودن

قلمرو فکری:پروردگارا، نعمت‌های تو بی‌شمارند و هیچ انسانی نمی‌تواند به طور کامل شکرگزاری کند و نعمت‌های بی‌اندازه تو را به جا آورد.

آرایه ادبی:

ز عدد بیرون است ←   کنایه از فراوان بودن

شکر و شکر گزار و اِنعام ←   مراعات نظیر

سعدیا، راست روان گوی سعادت بردند/ راستی کن که به منزل نرسد کج رفتار

ای سعدی! انسان‌های درستکار به سعادت دست یافته‌اند. به راستی عمل کن و راه درست را پیش گیر، زیرا کسی که از مسیر راست منحرف شود، به هدف نخواهد رسید.

قلمرو زبانی: راست روان: انسان‌های درست کار / گوی: توپ کوچک / کج رفتار: انسان بدکار / سعدی: مناد و «ا» : ندا / راست روان : مرکّب («ان» جمع در ساختمان اسم دخالتی ندارد.) / کج رفتار: مشتق. مرکّب و صفت جانشین اسم (انسان کج رفتار)

قلمرو ادبی: که و به: جناس / گوی سعادت: اضافه تشبیهی / گوی بردند: کنایه از دست یافتن و سبقت گرفتن

قلمرو فکری: ای سعدی! انسان‌های صادق و درستکار به سعادت و خوشبختی دست می‌یابند. بنابراین، تو نیز بهتر است صادق و راستگو باشی، زیرا افراد بدرفتار به هدف و آرمان خود نمی‌رسند.

آرایه ادبی:

گوی سعادت بردند ←  کنایه از دست یافتن به خوشبختی

گوی سعادت ←  تشبیه ) سعادت به گوی »توپ «تشبیه شده است)

راستی کن که به منزل نرسد کج رفتار ← یادآور ضرب المثل» بار کج به منزل نمی رسد»